Moerasvogels zoals de grote karekiet, purperreiger en roerdomp, hebben het moeilijk in de Oostelijke Vechtplassen. Om hun leefgebied te beschermen, is dit gebied aangewezen als Natura 2000-gebied. De samenwerkende partners van de Aanpak Oostelijke Vechtpassen hebben de taak om hun leefgebied in stand te houden en te verbeteren.
Om een leefbaar landschap voor de moerasvogel te creëren, wordt gekeken naar de ontwikkeling van waterriet en het terugbrengen van de openheid van het oorspronkelijke laagveenlandschap. De maatregelen bestaan voornamelijk uit het herstellen van het open landschap door bomen weg te halen, percelen te vernatten, petgaten te graven, waterrietkragen aan te leggen en rietoevers te herstellen. Deze maatregelen vinden uitsluitend plaats op gronden van Natuurmonumenten en overheden.
De afgelopen jaren zijn er onderzoeken gedaan naar mogelijke maatregelen in acht verschillende gebieden binnen de Oostelijke Vechtplassen. Ook hebben we tijdens een tweetal bijeenkomsten wensen, ideeën en suggesties van bewoners en belanghebbenden opgehaald. Op basis van de uitkomsten heeft advies- en ingenieursbureau Royal HaskoningDHV een conceptontwerp gemaakt voor drie gebieden: Hollands Ankeveen, Kortenhoef-West en de Loosdrechtse Plassen.
Voor Stichts Ankeveen, Loenderveense Plassen en de Stille Plas worden de maatregelen na 2025 verder ingericht. In Polder Achteraf en De Put en Weersloot ontwikkelt Natuurmonumenten de komende jaren zelf de maatregelen voor moerasvogels.
Hier vindt u een overzicht op hoofdlijnen van de maatregelen per gebied:
Maatregelen Loosdrechtse Plassen
De maatregelen in de Loosdrechtse Plassen zijn gericht op de uitbreiding van het broedhabitat en leefgebied van de grote karekiet. Grote karekieten nestelen in stromingsrietkragen die minimaal 5-10 meter breed zijn en in 50-100 centimeter diep water staan. De huidige rietkragen beperken zich hoofdzakelijk tot landriet rondom de recreatieve eilanden en langs een deel van de oevers van de plassen. Om riet achter de gesloten beschoeiing ruimte te geven om het water in te groeien, hebben we al eerder op enkele plekken gaten in de beschoeiing gemaakt.
Zodra het riet het water in groeit wordt het aangevreten door langs zwemmende ganzen. Door ganzenrasters (ca. 3 km) te plaatsen, zorgen we ervoor dat er waterriet en op termijn ook stromingsriet kan ontstaan.
Op sommige delen plaatsen we het raster op 2 meter uit de oever. Ze worden naar buiten verplaatst als de rietkraag tot aan het raster is uitgegroeid. Een ander deel van de rasters wordt verder uit de oever geplaatst, zodat verplaatsing minder snel nodig is. Bij deze rasters brengen we lint aan om te voorkomen dat ganzen achter de rasters landen en alsnog de rietkraag aanvreten.
Langs delen van de oever verwijderen we circa 1 ha. bos en circa 1,5 ha. houtopslag voor meer lichtinval op de rietkraag, waardoor deze beter gaat groeien. Zo maken we het gebied open en herstellen de oorspronkelijke staat. Omdat er minder blad en zaden in de rietkragen vallen, verbetert de kwaliteit van de rietkraag nog eens extra. Op het eiland Geitenkaai maken we een strook vrij van houtopstand om in de toekomst de rietkraag vanaf het land vrij van hout te kunnen houden. U vindt de maatregelen terug in het conceptontwerp voor de Loosdrechtse Plassen.
Maatregelen Kortenhoef-West
De maatregelen in Kortenhoef West zijn gericht op de uitbreiding van het broedhabitat en leefgebied van de roerdomp, woudaap, porseleinhoen en purperreiger. In het deelgebied Kortenhoef komen ganzenrasters (ca. 11 km). Rondom alle legakkers in het zuidelijk deel van het projectgebied plaatsen we rasters op 2m uit de oever zonder lint.
Op de legakkers verwijderen we ca. 16 ha. houtopslag voor meer lichtinval op de rietkraag, waardoor deze beter gaat groeien. Het gaat hier feitelijk om achterstallig beheer dat (deels) door vrijwilligers is of nog wordt opgepakt. Zo maken we het gebied open en herstellen de oorspronkelijke staat van het veenmoeraslandschap. Omdat er minder blad en zaden in de rietkragen vallen, verbetert de kwaliteit van de rietkraag nog eens extra.
In het noordelijk deel verwijderen we een kleine 8 ha. bos. Dit is een doorgegroeid bos van opslag dat ooit op de legakkers is ontstaan. We vormen het bos om tot een open zeggenmoeras en laten verspreid enkele karakteristieke bomen staan.
Op de dichtgegroeide petgaten verwijderen we de opslag van hout. Ook graven we drie petgaten uit om het beheer van het achterliggende gebied te optimaliseren. U vindt de maatregelen terug in het conceptontwerp voor Kortenhoef-West.
Om de uitgevoerde maatregelen duurzaam te kunnen onderhouden, verbeteren we ook de infrastructuur voor beheer. Aan de rand van het gebied – ter hoogte van de Kwakel – realiseren we een losplaats die we in de toekomst zullen gebruiken om vrijkomend materiaal af te voeren.
Maatregelen Hollands Ankeveen
De maatregelen in Hollands Ankeveen zijn vooral gericht op de uitbreiding van het broedhabitat en leefgebied van de zwarte stern en de roerdomp. Rondom alle legakkers in het zuidelijk deel van het projectgebied plaatsen we rasters op 2 meter uit de oever zonder lint, ook hier gaat het om zo’n 11 km aan rasters. Op de legakkers verwijderen we houtopslag voor meer lichtinval op de rietkraag, waardoor deze beter gaat groeien. Zo maken we het gebied open en herstellen het veenmoeraslandschap in de oorspronkelijke staat. Omdat er minder blad en zaden in de rietkragen vallen, verbetert de kwaliteit van de rietkraag nog eens extra. Ook op de dichtgegroeide petgaten verwijderen we de houtopslag. In totaal halen we circa 17 ha. houtopslag weg waarvan een behoorlijk deel achterstallig beheer betreft dat (deels) door vrijwilligers is of nog wordt uitgevoerd. U vindt de maatregelen terug in het conceptontwerp voor Hollands Ankeveen.
Om de uitgevoerde maatregelen duurzaam te kunnen onderhouden, verbeteren we de infrastructuur voor beheer. In de zuidwesthoek van het gebied realiseren we een losplaats. We leggen een pad van de Dammerkade richting Googpad om het vrijkomend materiaal af te voeren. Dit beheerpad bestaat uit een karrenspoor van doorgroeistenen. Door in de buurt van de losplaats te baggeren en de locatie op diepte te brengen, wordt het eenvoudiger om met de boot bij de losplaats te komen.
We houden het water in de Hollands Ankeveense plassen op peil door in droge periode water in te laten. Dit inlaatwater komt vanuit het zuiden het projectgebied in. De waterkwaliteit in het noordelijk deel verbeteren we door – met het aanbrengen van waterscheidingen – de aanvoerroute te verlengen. Als het inlaatwater langer in het systeem blijft, neemt de aanwezige beplanting de voedingsstoffen uit het inlaatwater beter op. Dit verbetert de waterkwaliteit nog voordat het water het gebied in komt. De waterscheidingen worden voorzien van planken die we er bij vorst – als er geschaatst wordt – tijdelijk uit kunnen halen.
In het zuidelijke open deel van de Hollands Ankeveense plassen plaatsen we ganzenrasters rondom ondiepe plekken. Binnen deze rasters voeren we een pilot uit waarbij we lokaal gewonnen rietpollen laten afzinken. Vanuit deze rietpollen kan vervolgens een rietkraag uitgroeien en daarmee wordt het aandeel water- en stromingsriet in het gebied vergroot.
Proces tot nu toe
In de periode van juli 2019 tot augustus 2021 is een tweejarige verkenning uitgevoerd van kansrijke maatregelen voor moerasvogels. Op basis van een enquête onder omwonenden in 2020 selecteerden we kansrijke gebieden voor het treffen van maatregelen geselecteerd. In het voorjaar van 2021 vroegen we omwonenden en belangenorganisaties om mee te denken over de maatregelen zelf. De opgehaalde input is bij de bestaande ideeën gevoegd. In juni 2021 presenteerden we een eerste ontwerp aan belangenorganisaties en andere belanghebbenden.
Met de toen opgehaalde reacties is het ontwerp aangepast en verbeterd. In oktober 2021 stelde de stuurgroep Oostelijke Vechtplassen het plan van aanpak voor de planuitwerking vast, zodat de benodigde vergunningen kunnen worden aangevraagd.
Voor maatregelen in de periode 2022-2025 werden op basis van uitvoerbaarheid, beheerbaarheid en risico’s de gebieden Hollands Ankeveen, Kortenhoef West en de Loosdrechtse Plassen geselecteerd. Bureau RHDHV ging in mei 2022 aan de slag gegaan met het uitwerken van de onderzoeken en ontwerpen en met het doorlopen van formele procedures. Op 30 januari 2023 zijn de ontwerpen en maatregelen aan bewoners en belanghebbenden gepresenteerd tijdens een drukbezochte inloopbijeenkomst. Momenteel worden de noodzakelijke vergunningen en ontheffingen aangevraagd zodat de werkzaamheden in augustus 2023 van start kunnen. De uitvoering duurt tot het voorjaar van 2025.
Wat kunt u zelf doen?
Ook particulieren, vrijwilligers of ondernemers kunnen zich inzetten voor de moerasvogels. Vanuit de Kwaliteitsimpuls natuur en landschap Noord-Holland (SKNL) is subsidie beschikbaar om grond om te vormen tot waardevol rietland waarvan het beheer duurzaam is geregeld. Subsidie is mogelijk voor twee onderdelen:
- Functieverandering: compensatie voor waardedaling als landbouwgrond definitief wordt omgezet in natuurgrond
- Investering: voor het realiseren van natuur op voormalig landbouwgrond, het verhogen van de natuurkwaliteit op een bestaand natuurterrein of het omzetten van grond naar een ander natuurbeheertype
Vragen?
Meer weten over de maatregelen voor moerasvogels? Of ziet u kansen voor waterriet op uw eigen perceel of gronden? Neem dan contact op met projectleider Astrid Smit: [email protected].
