In opdracht van het programma Aanpak Oostelijke Vechtplassen (OVP) heeft Waterplanten.nu de groei van waterplanten aan het wateroppervlak in de Oostelijke Vechtplassen onderzocht met behulp van satellietbeelden en kunstmatige intelligentie (AI). Hierdoor ontstaat een beter beeld van de verspreiding en hoeveelheid waterplanten aan het wateroppervlak gedurende het groeiseizoen. Dit kan in de toekomst bijdragen aan het beheer voor de bevaarbaarheid van de plassen.
Satellietbeelden en waterplanten
Satellietbeelden worden steeds vaker ingezet om waterplanten in kaart te brengen. Ze zijn bijzonder geschikt voor het monitoren van grote gebieden met een hoge frequentie, bijvoorbeeld meerdere keren per groeiseizoen. Ze geven een beeld van waterplanten die zichtbaar aan het wateroppervlak groeien, zoals fonteinkruiden en de exoten cabomba en ongelijkbladig vederkruid. Voor een volledig beeld van de waterplantengroei, inclusief ondergedoken soorten, zijn aanvullende veldmetingen noodzakelijk.
Voor de biodiversiteit en het behalen van de Kaderrichtlijn Water doelen is het belangrijk dat er veel ondergedoken waterplanten zijn, zoals kranswieren. Dat betekent helder water en geen overwicht van drijvende planten.
Wat laten de satellietbeelden zien?
Uit de satellietbeelden blijkt dat de locaties van waterplanten aan het wateroppervlak tussen 2019 en 2024 relatief gelijk zijn gebleven. Gemiddeld bedekken waterplanten ongeveer 7% van het totale wateroppervlak in de Oostelijke Vechtplassen. De sterkste groei vindt plaats tussen mei en juni, met een piek in augustus. In september neemt de hoeveelheid planten af. De gebieden met de grootse bedekking zijn Ankeveen Noord en Ankeveen Zuid, zowel in het totaal gemeten oppervlakte als in relatieve bedekkingsgraad. Zie tabel hieronder voor een overzicht per gebied.
De aanwezigheid van de waterplanten is over het algemeen positief, maar voor het behalen van de KRW doelen is het van belang dat water helder is, met een soortenrijkdom die gedomineerd wordt door waterplanten op de waterbodem. Om de ecologische toestand van een plas te bepalen, wordt niet alleen gekeken naar waterplanten, namelijk ook naar fytoplankton, macrofauna en de visstand. Op het waterkwaliteitsportaal staan de KRW-factsheets, met informatie over de toestand per water: KRW-factsheets | Het Waterkwaliteitsportaal.
Waterplanten: essentieel voor een gezonde plas
Waterplanten spelen een cruciale rol in het behoud en herstel van Nederlandse wateren. Ze nemen voedingsstoffen zoals stikstof en fosfor op, waardoor de groei van algen wordt beperkt en het water helder blijft. Daarnaast bieden ze schuilplaatsen en voedsel voor vissen en andere waterdieren, wat bijdraagt aan een gezond ecosysteem. Onderwater- en oeverplanten stabiliseren bovendien de bodem en oevers, waardoor afslijting wordt verminderd en slibdeeltjes beter worden vastgehouden. Dit draagt bij aan het behoud en de verbetering van de waterkwaliteit.
Wanneer geven waterplanten overlast?
In plassen waar de waterkwaliteit verbetert, keren vaak eerst snelgroeiende soorten zoals cabomba en fonteinkruid terug. Deze soorten gedijen goed in nutriëntrijk water en kunnen zich snel uitbreiden tot aan het wateroppervlak. Hoewel dit overlast kan veroorzaken, spelen deze planten ook een belangrijke rol voor het ecosysteem. Ze stabiliseren de bodem en vormen een leefgebied en voedsel voor waterdieren. Naarmate het ecosysteem zich verder ontwikkelt, ontstaat er doorgaans een grotere diversiteit aan waterplanten, wat bijdraagt aan een natuurlijker evenwicht.
Hoe nu verder?
Deze beelden geven een inzicht van de verspreiding en hoeveelheid waterplanten aan het wateroppervlak gedurende het groeiseizoen. Voor een goed beeld van de ondergedoken waterplanten blijft aanvullende monitoring noodzakelijk. Onderzocht wordt of monitoring met sonar hiervoor bruikbaar is. Daarnaast zal de werkgroep ‘overlastgevende waterplanten’, met vertegenwoordigers van de overheden, bewoners en de watersportsector de komende tijd stappen zetten in het maken van afspraken voor het beheer van eventuele knelpunten voor de publieke recreatievaart. Wellicht dat satellietbeelden in de toekomst kunnen bijdragen aan het organiseren van maaibeheer.
Meer informatie
Bent u benieuwd naar het hele onderzoeksrapport? Ga dan naar deze website.
Wilt u meer weten over dit project? Neem dan contact op met projectleider Willemijn van Mossevelde.
