De Kievitsbuurten bij de Scheendijk in Breukelen vormen een cultuurlandschap dat uniek is in Europa. Het strakke patroon van legakkers en petgaten, van strookjes land, water en veel riet, maakt het ook nog eens tot een bijzonder natuurgebied. De zuidelijke Kievitsbuurt is zelfs onderdeel van het Europese Natura2000-netwerk. Dit legakkerlandschap willen we graag herstellen en duurzaam behouden.
Sommige legakkers zijn deels verzonken of de randen zijn afgekalfd. Om het landschap duurzaam te herstellen voeren we op zes legakkers zes verschillende pilots uit: vier pilots in de noordelijke en twee in de zuidelijke Kievitsbuurt. Deze legakkers zijn allemaal in eigendom van het Plassenschap.
De pilots zijn bedoeld om te onderzoeken hoe een nieuwe vooroever zich kan ontwikkelen met behulp van verschillende typen beschoeiingen. De nieuwe vooroever zal bestaan uit een rietzone waar waterriet (en andere waterplanten) groeit. Zo stimuleren we ook de flora en fauna in het gebied, want zo’n rietzone biedt een beschutte leefomgeving voor bijvoorbeeld insecten, kikkers, padden, vogels, kleine zoogdieren en vissen.
Door op strategische plekken de legakkers te herstellen, zorgen we er ook nog eens voor dat de golfslag bij de achterliggende legakkers vermindert. Zo blijven zij beter behouden.
Sinds de zomer van 2022 kijken we hoe de pilots zich ontwikkelen. We monitoren de staat van de beschoeiingen en de ontwikkeling van ecologische waarden. Als we goed weten wat er wel en niet werkt, gaan we aan de slag met een stimuleringsregeling voor particulieren.
Tussentijdse resultaten
In het voorjaar van 2023 zijn de pilots bezocht en is een eerste stand van zaken opgehaald. Die resultaten staan hieronder.
Pilot 1: Waterrietakkers
Deze akker is voorzien van een beschoeiing onder water met op de waterlijn een gording. De akker is in twee delen opgesplitst: een deel is bagger waarin we begin mei riet hebben aangebracht. In de verondiepte variant hebben we rietpollen van het eiland Weer aangebracht. Het is afwachten of het riet goed aanslaat.
Pilot 2: Drijvende constructies
Riet groeit vlak onder het wateroppervlak en dus niet op 2 meter diepte. Daarom kijken we of we riet ook met drijvende constructies kunnen laten groeien. We werken met 3 varianten:
variant 1: drijvende kurkplaten | We hebben in drijvende kurkplaten rietstekken aangebracht. De eerste resultaten gaven aan dat een deel van het riet goed was aangeslagen. Bij een deel van de platen was het riet echter grotendeels verdwenen. We weten nog niet waarom dit gebeurde en hebben daarom opnieuw riet aangebracht.
variant 2: hooibalen onder het water | In deze variant brachten we rietwortelstokken aan op hooibalen die we net onder water hebben geplaatst. In eerste instantie groeiden de rietwortelstokken wisselend. Nu zagen we dat de hooibalen verder waren afgezonken en dat er slechts incidenteel riet groeit.
variant 3: drijvende veenmatrassen | Met biodoek zijn een soort grote worsten gemaakt die we hebben gevuld met kurksnippers en gedroogde bagger. Deze zijn ingeplant met rietwortelstokken. In het najaar van 2022 groeiden ze zeer goed en was er een mooie rietzone in de vooroever aanwezig. Begin 2023 bleken de veenmatrassen onder water te zijn verdwenen. Kennelijk is – door opname van water door de kurksnippers – het gewicht te zwaar geworden waardoor de veenmatrassen zijn afgezonken. We wachten af of het riet in deze pilot weer goed op gaat komen.
Pilot 3: Beheer-en onderhoud
Bij deze pilot vindt alleen beheer en onderhoud plaats. We hopen dat er vanaf de bestaande legakker riet het water ingroeit en op die manier kraggen gaat vormen. Dit is een langzaam proces dat normaal gesproken minimaal 5 tot 7 jaar duurt. De kraggen die zo ontstaan zijn het eerste begin van verdere rietontwikkeling. Het riet is hier goed aangeslagen. We bekijken hoe het riet zich ontwikkelt en in het open water gaat groeien.
Pilot 4: Langs de vaarroute
Hier testen we of een natuurvriendelijke oever standhoudt bij een legakker die langs de erkende vaarroutes ligt in de noordelijke Kievitsbuurt. Uit resultaten van eind 2022 blijkt dat er veel riet groeit, maar ook (moeras- of oever-)zeggen. De rietwortelstokken zijn op sommige locaties opgekomen. Onze eerste indruk is dat dit zeer variabel is. In mei 2023 zijn rietpollen aangebracht op de grens tussen de oude legakker en de nieuwe vooroever op één locatie. We monitoren of de pollen aanslaan en het riet zich uitbreidt.
Pilot 5: Verschillende technieken (met verondieping)
Op deze locatie werken we met verschillende technieken. Zo is er een variant waar alleen bagger is ingebracht, een variant waar snoeihout en bagger zijn ingebracht en een derde variant is weer onderverdeeld in twee compartimenten waar verschillende hoeveelheden bagger zijn ingebracht in combinatie met hooibalen ter verondieping.
De eerste resultaten geven aan dat op de legakker zelf veel riet en zeggen groeien. Hier en daar groeit het riet richting de vooroever. Er zijn in 2022 geen rietplanten of rietwortelstokken aangeplant, maar wel begin mei 2023 rietpollen (op de twee varianten waar geen hooibalen zijn ingebracht). Ook monitoren we hoe het riet zich verder ontwikkelt.
Pilot 6. Geconsolideerde bagger in talud brengen
Bij deze pilot is bagger ingebracht tot ongeveer één meter boven waterniveau. Het hele jaar is de bagger ingeklonken en we monitoren de stevigheid ervan en hoe dit inklinkt. Er zijn (helaas) ook vele planten en struiken opgekomen (met name windbestuivers) die goed groeien in de ingeklonken bagger, zoals wilg en klein hoefblad. Vanwege de aanwezigheid van nesten van broedende vogels, moest het aanplanten van riet enkele weken worden uitgesteld.
Langere periode van monitoring
Begin 2024 is besloten een jaar langer te monitoren. Het Waterschap AGV gaf aan dat de ecologische ontwikkeling nog onvoldoende is. Met name de groei van helofyten (zoals riet en lisdodde) in de aangebrachte bagger geeft nog onvoldoende resultaat. Het onderzoek naar het beste type beschoeiing voor een stabiele rietoever loopt tot eind 2024. Als gevolg daarvan, is ook de invoering van de stimuleringsregeling uitgesteld tot waarschijnlijk 2025.
Subsidie voor particulieren
Met een stimuleringsregeling voor particuliere eigenaren van legakkers kunnen zij met beproefde en betaalbare ecologische oevers hun legakker beschermen. De opbrengst van de pilotprojecten vormt daarvoor de basis. Er komt waarschijnlijk een subsidieregeling voor de twee meest succesvolle technieken. De subsidie zal maximaal 50% van de kosten bedragen. Eigenaren van legakkers in de Kievitsbuurten werden op 28 mei 2024 bijgepraat over de pilots en konden input leveren voor de stimuleringsregeling. We bekijken hoe we meer eigenaren kunnen betrekken bij de uitwerking van de regeling. Vooral de eigen ervaringen met het stimuleren van rietgroei of natuurvriendelijke oevers kunnen van belang zijn.
Vragen?
Wilt u meer weten over het herstellen van legakkers in de Kievitsbuurten? Neem dan contact op met projectleider Joke Nijburg via [email protected].
